امروزه بسیاری از محققان آموزش و پرورش معتقدند که برنامه درسی مبتنی بر مهارتهای تفکر از جمله تفکر انتقادی برای شاگردان، جامعه و به طور کلی جهان فواید زیادی دارد. یعنی بجای اینکه به افراد عقاید را متعصبانه بقبولانیم، بیطرفانه ابزارهایی برای بررسی افکار و نظرات در اختیارشان قرار دهیم و دلایل موافق و مخالف را بررسی کنیم. در این مقاله به دلایل استفاده از تفکر انتقادی در کلاس درس و همچنین چند پیشنهاد کلی برای اجرای آن در کلاس میپردازیم:
چرا به تفکر انتقادی در کلاس درس نیاز داریم؟
- تفکر انتقادی، زبانآموزان را منعطفتر و مهارتهای یادگیری را تقویت میکند. ما در این لحظه نمیدانیم زمانی که زبانآموزان فارغ التحصیل میشوند، تکنولوژی چقدر پیشرفت کرده است. مهارت تفکر انتقادی و حل مساله در این سه زمینه به زبانآموزان کمک خواهند کرد: آنها را برای یادگیری آمادهتر میکنند، کمک میکنند که با شرایط جدید سریعتر هماهنگ شوند و در زمینه تحصیل اطلاعات آنها را به روز میکنند.
- به کمک تفکر انتقادی، طی فرآیند آموزش زبانآموزان فعالترند. وقتی به زبانآموزان بیاموزیم چطور هر موضوع را نقادانه بررسی کنند در نتیجه آنها میتوانند ارتباط خودشان با موضوعات را بیش از پیش بیابند. وقتی موضوعی در کلاس مطرح میشود، زبانآموزان موضوع را بهتر درک میکنند، با موضوع بیشتر درگیر میشوند و اهمیت آن را به درستی درک میکنند.
- مهارتهای تفکر انتقادی و حل مساله عملکرد افراد را در سیستم آموزشی بالا میبرد. آنها از این پس دیگر برای گرفتن راهنمایی و دستورالعمل منتظر معلم نیستند. زبانآموزانی که با تفکر انتقادی آشنا هستند، شاگردان مستقلتریند.
- تفکر انتقادی اساس علم و جامعه دموکراتیک آزاد است. در هنگام آزمایش در علوم مختلف، دانشمندان دلایل موجود را نقادانه بررسی میکنند و طی این فرآیند نظریات تایید میشوند. از این نظر علم به تفکر انتقادی نیاز دارد. در یک جامعه دموکرات به شهروندانی نیاز است که در مورد مسائل جامعه نقادانه فکر میکنند تا نظرات خود را بدون تعصب در مورد حکمرانی مناسب ارائه کنند.
چند پیشنهاد کلی برای وارد کردن تفکر انتقادی در فعالیتهای کلاسی
- جواب زبانآموزان را به چالش بکشید: آنها را مجبور کنید که در مورد جوابی که دادهاند بیشتر فکر کنند و دلیل بیاورند که چرا چنین پاسخی دادهاند. مثلاً درس امروز در مورد simple future است و شما از آنها میپرسید که پنج سال آینده چه شغلی خواهند داشت. یکی از زبانآموزان میگوید:
I am going to be a movie star.
شما میتوانید بپرسید:
?what makes you think that? what evidence do you see in your life that will make that true in the future
بدین ترتیب زبانآموز در مورد پاسخش بیشتر فکر خواهد کرد و در عین حال برای او فرصتی فراهم کردهاید که از زبان انگلیسی برای توضیح دادن نظرش استفاده کند.
- سوالاتی با پایان باز بپرسید: در کلاس درس، اغلب سوالات فقط یک جواب درست دارند مانند کلاس گرمر. پاسخ دادن به این پرسشها تنها نیازمند حفظ کردن مطلب و بازیابی آن اطلاعات است. وقتیکه در کلاسهایی غیر از گرمر، سوالاتی میپرسید که فقط یک جواب درست ندارند، زبانآموزان را به چالش میکشید تا عمیقتر فکر کنند. مثلاً اگر درس امروز در مورد کلمات غذاست، سوالی که تنها به بازیابی اطلاعات نیاز دارد عبارت است از :
what a waiter says when taking someone’s order. (What will you have?)
یک سوال با پایان باز عبارت است از:
If you were a server in a restaurant and worked the night shift, how would your life be different? How would you balance school and work?
- به آنها فرصت فکر کردن بدهید: وقتی از زبانآموزان سوال میپرسید، تا شصت بشمرید و به آنها وقت بدهید تا فکر کنند. در این صورت تفاوت میان یک جواب کوتاه و جوابی که حاصل تفکرات عمیق است روشن میشود. همچنین میتوانید به زبانآموزان بیاموزید زمانی که نیاز به فکر کردن دارند بگویند:
Can I have a minute to think…Give me just a minute.
- آنها را تشویق کنید بیشتر فکر کنند و به بحث ادامه دهید: هر چند در پروسه یادگیری زبان خارجی ارائه یک جواب سریع ارزشمند است اما از دیدگاه انتقادی چندان ارزش نیست. اگر زبانآموزان به سوال شما یک پاسخ سریع میدهند از آنها سوالات بیشتری بپرسید و آنها را به چالش بکشید مانند:
- Tell me more about that.
What else do you think? Why is that good/bad/scary/difficult/or not? What part is most interesting to you? Why?
- از scaffolding استفاده کنید و در طی بحث برای رسیدن به پاسخهای احتمالی از آنها کمک کنید: گاهی هنگام یادگیری یک موضوع جدید یا حل یک مساله به همراهی نیاز داریم. در کلاس زمانیکه زبانآموزان در حال یادگیری هستند، با ارائه ابزارها به آنها کمک کنید. مثلاً مثال بزنید، یک تکلیف را به تکلیفهای کوچکتر تقسیم کنید تا بتوان آنها را راحتتر مدیریت کرد و یا به آنها سرنخ بدهید. هرچه زبانآموزان بیشتر با تکلیف مطرح شده آشنا میشوند، کمتر به آنها کمک کنید. در این مسیر باید صبور باشد تا به نتیجه برسید.
- آنها را به بحث بیشتر دعوت کنید: بحث بیشتر به معنی درگیری همراه با خشم در کلاس نیست. تفکر انقادی یعنی بتوانیم در مورد باور یا نظرمان با هم بحث کنیم. میتوانید زبانآموزان را تشویق کنید تا دلایل منطقی و موجه ارائه کنند. این کار به قدرت تحلیل آنها کمک میکند که بخشی از تفکر انتقادی است.
- از زبانآموزان بخواهید پیشبینی کنند: مثلاً پیش از خواندن Reading، از آنها بخواهید حدس بزنند که این متن یک مقاله علمی است یا یک داستان؟ این کار را پیش از تماشای ویدئوهای کلاسی نیز میتوانید انجام دهید. در این صورت آنها باید نقادانه فکر کنند و همچنین از زبان انگلیسی برای بیان نظرشان استفاده میکنند.
- دو طرف یک بحث را واضح مشخص کنید: وقتی زبانآموزان هر دو طرف یک بحث را بررسی میکنند، از عقاید و نظرات خود فراتر میروند. یکی از فعالیتهای پیشنهادی، طرح جملات بحثبرانگیز (controversial) است. از زبانآموزان بخواهید که دلایل موافق و مخالف خود را نسبت به موضوع مطرح شده لیست کنند.
شما به عنوان یک معلم چه فعالیتهایی را پیشنهاد میدهید؟
Resources: